Jak nauczyć dziecko dzielenia się zabawkami?
Nauka dzielenia się z zabawkami to etap obowiązkowy i jeden z najtrudniejszych w procesie wychowania. Wie o tym każda mama, która musiała nieraz zażegnywać toczący się w piaskownicy spór o łopatkę albo rozdzielać w domu rodzeństwo kłócące się o dostęp do komputera. Jak zatem nauczyć dziecko dzielenia się z innymi?
Dlaczego to takie ważne?
Kto myśli, że piaskownica, plac zabaw czy przedszkolny kącik z klockami to miejsca jedynie beztroskiej zabawy, jest w sporym błędzie. Właśnie w takich przestrzeniach najmocniej kształtuje się emocjonalna i interpersonalna inteligencja człowieka. Jeśli mały Jaś nauczy się dzielić swoimi foremkami, rowerkiem czy pluszakami z innymi dziećmi, gdy dorośnie i stanie się Janem, dużo łatwiej będzie mu zawierać relacje w pracy, przyjaźnie czy związki. Bo w nauce dzielenia się chodzi tak naprawdę o kształtowanie w dziecku empatii i umiejętności współpracy oraz odnajdywania się w grupie, a także o to, by nie chować małego egoisty, który nie zwraca uwagi na potrzeby i emocje innych.
Kiedy zacząć?
Do pewnego stopnia jest to kwestia indywidualna. Z pewnością warto obserwować własne dziecko i reagować adekwatnie do jego indywidualnego tempa rozwoju. Pewnych rzeczy jednak nie da się przeskoczyć – są uniwersalne. I tak, każdy maluch do 2-3. roku życia nie rozumie idei własności. Ba! Nie jest również za bardzo świadomy granicy pomiędzy sobą a światem dookoła. Dopiero między 18. a 36. miesiącem życia kształtuje się w nim poczucie odrębności. Równolegle do tego wielkiego odkrycia, że istnieją „ja” i „oni” nasz maluch dochodzi o wniosku, że coś jest „moje” i „nie moje”. I to właśnie wtedy należy rozpocząć pracę nad jego umiejętnością dzielenia się. Warto robić to stopniowo i z pełnym zrozumieniem skomplikowanych procesów psychologicznych zachodzących w umyśle naszego małego człowieka.
Jak uczyć dziecko dzielenia się zabawkami?
Jak w wielu innych przypadkach i tu przykład powinien iść z góry. Dzieci uczą się przez obserwację i naśladowanie innych, zwłaszcza tych, którzy są dla nich autorytetem. Dlatego postaraj się jak najczęściej dzielić różnymi rzeczami z maluchem i innymi domownikami. Może to być co ktokolwiek – chociażby cząstki mandarynki. Zawsze komentuj to, co robisz, tak żeby dodatkowo wzmocnić przekaz. Jako przykład wskazuj maluchowi również inne dzieci. Gdy któreś z nich poczęstuje go przekąską lub pożyczy mu zabawkę – zawsze zachęcaj do ładnego podziękowania i odwdzięczenia się.
Nauka dzielenia się to skomplikowana sprawa. Po jednej stronie osi mamy niepokojący egoizm, po drugiej – całkowitą uległość, oddawanie wszystkiego innym i wyzbywanie się własnych potrzeb. Pomiędzy tymi skrajnościami jest złoty środek, czyli asertywność. I to właśnie ją powinniśmy kształtować w naszym maluchu. Jak to zrobić?
Do dzielenia się zabawkami warto podejść jak do pewnego rodzaju niepisanej umowy. Wyznaczyć granice, ramy. Chociażby czasowe. Kilkulatek nie rozumie jeszcze do końca koncepcji czasu, dla niego „kilka minut” równie dobrze może oznaczać „wieczność”. Dlatego zachęcając go do podzielenia się zabawką, podaj konkretny czas wypożyczenia przedmiotu, konkretny – to znaczy zrozumiały dla małego człowieka. Powiedz na przykład: „daj Tosi zrobić dwa okrążenia na Twoim rowerku”. Możesz również ustawić alarm w telefonie i ustalić z dziećmi, że gdy wybrzmi, to znaczy, że czas na zmianę.
No właśnie: wymiana to również dobry pomysł. Maluch będzie bardziej skory do podzielenia się zabawką, gdy będzie wiedział, że może otrzymać coś w zamian. Niech jednak nie traktuje tego jak czystej transakcji. Twoja rola w tym wszystkim jest bardzo ważna. Bądź obecna, doradzaj, ale staraj się nie ingerować, gdy nie jest to potrzebne. Zwyczajnie pomagaj dziecku wyznaczać granice, egzekwować swoje prawa i ćwiczyć się w asertywności.
Dla nas, dorosłych, sprawa jest prosta. Wiemy, że dzielenie się jest oznaką życzliwości i przyjaznego stosunku do drugiego człowieka. Wiemy to, bo ktoś nas tego nauczył. U 4-latka jednak sprawa ma się zgoła inaczej. Jego rzeczy dają mu poczucie sprawczości, odrębności i władzy, krótko mówiąc: są dla niego czymś znacznie więcej niż przedmiotami. Należy to uszanować. Gdy chcesz, aby dziecko podzieliło się z innymi swoimi zabawkami, nigdy nie używaj suchej frazy „trzeba się dzielić”. To nic nie znaczy. Rozmawiaj, przekonuj, negocjuj i absolutnie nigdy nie zmuszaj.
Staraj się od małego uczyć swoje dziecko współdziałania w grupie. Wybieraj zabawy i zabawki, które temu sprzyjają. Dobrym przykładem są chociażby klocki. Wspólne budowanie jednej konstrukcji lub kilku różnych wymaga podziału zadań i dzielenia się poszczególnymi elementami. Inna aktywność warta uwagi to na przykład wspólne dekorowanie ciasteczek lub pierniczków. Usadź dzieci przy stole, a na środku rozłóż posypki, cukierki i lukry do dekoracji. Niech dzieciaki wspólnie dogadują się między sobą i ustalają kolejność korzystania z różnych drobiazgów.
Zwierzęta są wspaniałymi nauczycielami empatii. Jeśli tylko masz ku temu warunki, przygarnij do domu psa, kota lub chociażby chomika czy rybki. Opiekowanie się zwierzakiem, wyprowadzanie go na spacer, czesanie, karmienie – wszystko to uczy dziecko zwracania uwagi na potrzeby innych. Jeśli nie możecie pozwolić sobie na domowego pupila, zróbcie karmik dla ptaków lub na spacery zabierajcie ze sobą kilka garści ziarna i dokarmiajcie gołębie. Nie zapominaj również o sile opowieści. Staraj się jak najczęściej czytać dziecku. Rozmawiajcie o tym, co dzieje się na kartach książek, jak czują się bohaterowie, co myślą, co Twój maluch zrobiły na ich miejscu.
Gdy Twoje dziecko podzieli się swoją zabawką lub przekąską, koniecznie daj mu do zrozumienia, że to zauważyłaś. Ale uwaga! Czysta, nic nieznacząca pochwała może wyrządzić więcej szkody niż pożytku. Twoje dziecko może uznać ją za jedyny istotny powód do dzielenia się. Nie chwal więc malucha, a raczej jego uczynek. Skomentuj go również nieco szerzej. Powiedz, dlaczego dzielenie się jest ważne, podkreśl też emocje i potrzeby innych, na przykład fakt, że obdarowanemu koledze na pewno zrobiło się bardzo miło, jest wdzięczny i szczęśliwy.
