Dzieciństwo, a troska o środowisko
Żyjemy w świecie, który gwałtownie się zmienia i stawia przed nami spore wyzwania. Część z tych wyzwań dotyczy tego, w jakim klimacie będą wzrastać nasze dzieci i wnuki. Przyszłość kolejnych pokoleń zależy od nas i od naszych pociech. Dlatego dziś ekologia to nie styl życia, a określony wybór i postawa świadomego oraz zaangażowanego obywatela świata. Dlaczego jeszcze warto wychowywać dzieci w duchu ekologicznym – i jak to robić? O tym w dzisiejszym tekście.
Korzyści w skali makro i mikro
Wspólne dbanie o Matkę Ziemię, zmiana codziennych nawyków na te proekologiczne, wybór zielonej energii, przesiadanie się z samochodu na rower, ograniczanie jedzenia mięsa – to wszystko jest niezwykle ważne, zwłaszcza jeśli praktykowane na dużą skalę – wówczas ma szansę naprawdę zmienić losy naszej planety. Troska o środowisko ma również pozytywny wpływ na indywidualny rozwój człowieka – i ta perspektywa z pewnością będzie niezwykle bliska każdemu rodzicowi. Ekologia czerpie z wielu dziedzin nauki i wiedzy: geografii, fizyki, chemii, biologii, ale również etyki i nauk społecznych. Oczywiście, w wychowaniu proekologicznym nie chodzi o to, by kilkulatkowi tłumaczyć zawiłości reguł fizyki czy opowiadać o przyczynach topnienia lodowców. Nie jest to potrzebne. Każda najmniejsza i najbardziej lokalna obserwacja przyrody poszerza wiedzę, świadomość i horyzonty małego człowieka.
Empatia i wrażliwość
Bliski kontakt z naturą od najmłodszych lat rozwija również w człowieku empatię i wrażliwość. Bez wyczulenia na los innych postawa ekologiczna właściwie nie może zaistnieć. Wychowując małego człowieka w poszanowaniu ludzi, zwierząt, roślin i przyrody nieożywionej, wychowujemy więc mądrego i wrażliwego człowieka, który w dorosłym życiu nie będzie przechodził obojętnie wobec czyjejkolwiek krzywdy. Warto wspomnieć o tym, że poziom wrodzonej empatii u dzieci może się różnić. Nie ma również reguły co do tego, kiedy taka emocja się w człowieku pojawia po raz pierwszy. Niezależnie od tego, jak duży poziom współodczuwania z innymi przejawia Twoje dziecko, zawsze możesz starać się wzmacniać lub pielęgnować w nim to uczucie – najlepiej przez kontakt ze sztuką, literaturą i naturą, właśnie.
Przyczyna i skutek
Drugim niezwykle istotnym czynnikiem w wychowaniu ekologicznym jest nauka myślenia przyczynowo-skutkowego oraz uświadamiania dziecku, że w przyrodzie wszystko jest ze sobą połączone, a człowiek nie jest ani lepszy, ani gorszy od innych istnień – stanowi po prostu część większej całości. Tak naprawdę większość dzisiejszych problemów z klimatem i środowiskiem wynika z faktu, że jako ludzie zapomnieliśmy o tej perspektywie. Takie myślenie może wydawać się zbyt skomplikowane i abstrakcyjne dla kilkulatka, ale tak naprawdę wszystko jest kwestią formy podania wiedzy. Gdy jesteśmy z maluszkiem na plaży, wystarczy powiedzieć mu, że wyrzucając plastikowy papierek do kosza, troszczy się o to, by nie trafił on do morza i tam nie połknęła go ryba. Podobnych przykładów w codziennym życiu każdy z nas z pewnością znajdzie mnóstwo.
Jak zachęcać dziecko do dbania o środowisko?
Ćwiczenia z empatii i myślenia przyczynowo-skutkowego to podstawa, która powinna przyświecać nam na co dzień, jeśli chcemy wychować świadome ekologicznie dziecko. A jak działać w praktyce?
Dzieci uczą się, obserwując i naśladując dorosłych, dlatego Twoje codziennie działania mają ogromną wagę. Staraj się dawać swojemu malcowi dobry przykład: segreguj śmieci, wyłączaj niepotrzebnie palące się światło, zakręcaj wodę podczas mycia zębów, wybieraj prysznic zamiast kąpieli i rower zamiast samochodu.
Ucz dziecko, że mleko nie powstaje w kartonie, a kotlet nie zjawia się znikąd na talerzu. Staraj się uświadamiać malucha, jak skomplikowanym procesem w dzisiejszym świecie jest dystrybucja żywności i jak długą oraz daleką drogę przebył banan, którego zjada na podwieczorek. To samo tyczy się ubrań, zabawek i wszelkiej elektroniki. Dzieci powinny mieć świadomość, że rzeczy, z których korzystają, powstają z materiałów, które są gdzieś przez kogoś wydobywane lub tworzone, a na końcu nie znikają w magiczny sposób, tylko wciąż zostają z nami na Ziemi. Taka perspektywa sprawi, że dziecko nauczy się szanować dobra i zastanawiać się, czy naprawdę potrzebuje ich tak wiele. Pamiętaj, jednak, że by w pełni pojąć tak skomplikowane procesy, trzeba umieć myśleć abstrakcyjnie, a taka umiejętność kształtuje się dopiero ok. 12. roku życia. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by próbować dotrzeć do pociechy z przekazem wcześniej. Użyj całej swej kreatywności!
To może być fantastyczna zabawa dla całej rodziny! Uczcie się wspólnie zasad segregowania śmieci, stwórzcie i oznaczcie samodzielnie pojemniki na odpady, a następnie zaangażujcie wszystkich domowników w korzystanie z nich. Możecie nawet przyznawać sobie punkty lub buźki za każde prawidłowo wyrzucone opakowanie.
Ubrania, książki, zabawki, sprzęt komputerowy – wszystkie te rzeczy mogą, a nawet powinny dostawać swoje drugie, trzecie i kolejne życia. Przekonuj malucha, że używane nie znaczy gorsze. W przyswojeniu sobie tej zasady świetnie pomagają wszelkie prace spod znaku DYI. Zbierajcie rolki po papierze toaletowym, skorupki jajka, zakrętki od butelek oraz wiele innych zużytych już przedmiotów – i wyczyniajcie z nich plastyczne cuda.
Nie musicie mieszkać w domu pod lasem albo na wsi. Kontakt z naturą można złapać również w mieście, zwłaszcza, gdy jest się dzieckiem i świat wydaje się naprawdę potężny. Staraj się, by Twoje dzieci spędzały jak najwięcej czasu wśród zieleni – w parku, na podwórku, w przydomowym ogródku. Niech się wybrudzi, niech skacze po kałużach, niech podnosi z ziemi ślimaki. Dzieciństwo to najlepszy czas, by naprawdę mocno zbliżyć się do natury, a dzięki temu lepiej ją zrozumieć i szanować.
Troska o małą, bezbronną istotę najwspanialej uczy człowieka empatii – jako mama sama wiesz to najlepiej. Jeśli macie takie możliwości finansowe i bytowe, przygarnijcie kotka, psa lub inne zwierzątko domowe. Dzieci, które chowają się w towarzystwie zwierząt, uczą się odpowiedzialności i troski o innych. Możecie również pojechać na wakacje do gospodarstwa agroturystycznego, gdzie maluch będzie mógł z bliska zobaczyć kurę czy świnkę – gwarantujemy, że zrobi to na nim ogromne wrażenie!
Niech troska o środowisko będzie w Waszym domu żywym tematem. Zamiast zarzucać pociechę spisem suchych reguł, zakazów i nakazów, rozmawiajcie, dyskutujcie, przekonujcie się nawzajem, szukajcie odpowiedzi w mądrych źródłach.
Depresja klimatyczna, czyli: co z trudnymi tematami?
Psychologowie na całym świecie już informują o zjawisku zwanym „depresją klimatyczną”, czyli odczuwanym przez dzisiejszych nastolatków lękiem o przyszłość swoją i planety. Odpowiedzią na ten lęk powinna być szczera, dostosowana do wieku rozmowa, ale również umacnianie w dziecku poczucia sprawczości, poczucia, że można jeszcze wiele zmienić i wszystko zależy od nas. Wychowanie ekologiczne znacznie to ułatwia.
