Agresywne zachowania u małych dzieci są coraz bardziej powszechnym zjawiskiem, na które, należy reagować, aby nie urosło do rangi dużego problemu. Konieczne jest zrozumienie, kiedy mamy do czynienia z agresją, skąd bierze się takie zachowanie, a na koniec podjęcie odpowiednich kroków, które pomogą wykorzenić niechciane nawyki.

Agresja u dzieci, a złość

Agresja i złość to dwa pojęcia, które nierozerwalnie się ze sobą łączą, natomiast nie oznaczają tego samego.

Złość – jest jedną z emocji, które towarzyszą człowiekowi od najmłodszych lat. Podobnie jak smutek, gniew, radość czy ekscytacja są normalnymi reakcjami, do których zarówno dorosły, jak i dziecko, ma prawo. Nie jest niczym nieodpowiednim odczuwać złość adekwatną do nieprzyjemnych okoliczności. Tego też od najmłodszych lat powinniśmy uczyć nasze dzieci. Problem rodzi się wtedy, kiedy nie potrafimy sobie z nią poradzić. I w ten sposób złość często staje się preludium do zachowań agresywnych.

Agresja u dzieci – to najczęściej zachowanie ukierunkowane na zewnątrz lub do wewnątrz, mające na celu spowodowanie fizycznej bądź psychicznej szkody. Zawsze połączona jest z silnym odczuwaniem złości i tym samym stanowi reakcję na duże napięcie, które najczęściej wyładowywane jest na drugiej osobie, własności lub sobie samym. Incydentalne zachowania agresywne zdarzają się każdemu dziecku i nie powinny być powodem do niepokoju. Problem zaczyna się wtedy, gdy etap nie mija, a destrukcyjne postępowanie staje się nawykami, które mają miejsce coraz częściej.

Jakie są przyczyny agresji?

Przyczyn zachowań agresywnych może być wiele, poczynając od okoliczności życia, przez stany uczuciowe, kończąc na skrajnych przypadkach, takich jak zaburzenia psychiczne.  Do najczęściej spotykanych należą:

• reakcja na frustracje – w momencie niepowodzenia, np. udział w konkursie, w którym nie udało się osiągnąć zadowalającego wyniku
• wyraz gniewu i obrona swojej własności – kiedy drugie dziecko podchodzi i „pożycza” zabawkę rodzi się myśl „to jest moja zabawka, muszę jej bronić”
• konflikty w rodzinie, brak poczucia stabilności – agresja rodzi agresję i nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Dziecko wychowujące się w rodzinie, w której króluje brak stabilizacji, przemoc i krzyk będzie powielać takie zachowania wśród rówieśników. Po pierwsze, jest to jedyny sposób rozwiązywania problemów, jakie dotychczas poznało; po drugie, życie w ciągłym napięciu sprawia, że pojawia się konieczność rozładowania tego napięcia
• brak umiejętności odpowiedniego rozwiązywania problemów
• nieumiejętność radzenia sobie z emocjami
• brak odpowiednich wzorców zachowań – łączy się to z konfliktami w rodzinie i brakiem poczucia stabilności
• nieskuteczny styl rodzicielstwa – nie tylko zbyt surowe podejście do dziecka może skutkować przejawem zachowań agresywnych u niego. Postawa zbyt pobłażająca, uległa, a przede wszystkim nieobecna również może przynieść negatywne skutki

Jak radzić sobie z zachowaniami agresywnymi u dziecka?

Najprostszym sposobem jest oczywiście zapobieganie tego typu sytuacjom. Warto już od momentu narodzin dziecka badać jakie są jego potrzeby, by rozwój przebiegał płynnie. Wiek przedszkolny to okres przekory, w którym maluch staje się coraz bardziej świadomy swoich możliwości i zaczyna odczuwać potrzebę usamodzielnienia się. Chce być zauważony, doceniony i potrzebna mu do tego aprobata dorosłego, który wspiera i akceptuje osobowość dziecka z całym bagażem jego potrzeb i zachowań.

Co jeśli już dojdzie do nasilenia się zachowań agresywnych u naszego malucha?

Najważniejsze, by w takich sytuacjach zachować spokój i nie dawać ponosić się emocjom. Należy być cierpliwym, ale jednocześnie stanowczym, dając do zrozumienia, że nie pozostaje się obojętnym na negatywne zachowania. Spokojna rozmowa, w której dziecko zostanie uświadomione, że może przeżywać ciężkie emocje, ale nie ma prawa rozładowywać ich krzywdząc innych, siebie czy przedmioty, które ma pod ręką, powinna pomóc.

Kiedy dziecko działa w silnym wzburzeniu i nie docierają do niego nasze słowa, należy spokojnie złapać dziecko za rękę, odsunąć od atakowanego obiektu, dać mu czas na wyciszenie emocji i porozmawiać o tym co się wydarzyło. Ważne jest, by miało ono możliwość opowiedzenia zdarzenia ze swojej perspektywy, wytłumaczenia co czuje i dlaczego reaguje w taki sposób. Następnie warto zadać pytania, które pozwolą mu postawić się w sytuacji poszkodowanego, np.: Czy chciałbyś być bity? Co byś wtedy czuł? Jak w tej sytuacji może czuć się twój kolega? Czy istnieje inne rozwiązanie tego spięcia, np. rozmowa?

Warto doprowadzać do „konfrontacji” dzieci uczestniczących w konflikcie i uczyć je rozwiązywania problemu dialogiem. W ten sposób mogą one bezpośrednio przekazać sobie nawzajem co doprowadziło do reakcji agresywnej i jak strony czuły się w tych okolicznościach. Rola dorosłego jest tutaj kluczowa. Należy wzmacniać pozytywne zachowania chwaląc obydwie strony. Np.: „Jestem bardzo dumna, że potraficie w taki sposób rozwiązać problem”, „W Waszym dialogu słychać wzajemny szacunek, jest to godne pochwały”, „Ogromnie doceniam to, w jaki sposób przebiegła rozmowa między wami”.